Barok oświecenie to dwa kontrastujące nurty kulturowe, które wywarły ogromny wpływ na sztukę, architekturę i literaturę Europy.
Kluczowe wnioski:- Epoka baroku charakteryzowała się przepychem i dekoracyjnością.
- Oświecenie propagowało racjonalizm, naukę i postęp.
- W baroku dominowały monarchie absolutne.
- Oświecenie zwiastowało nadejście rewolucji i rządów liberalnych.
- Obie epoki odegrały kluczową rolę w kształtowaniu się nowożytnej Europy.
Epoka baroku w sztuce i literaturze
Barok oświecenie to dwa przeciwstawne nurty w kulturze, które dominowały w Europie w XVII i XVIII wieku. Choć wiele ich dzieliło, obie epoki odegrały kluczową rolę w kształtowaniu nowożytnej cywilizacji kontynentu.
Barok rozwinął się w XVII wieku jako reakcja na wojny religijne i kryzys wiary z poprzedniego stulecia. Był pełen przepychu, emocji i dramatyzmu. Dominowała w nim sztuka sakralna, gloryfikująca wladzę monarszą i Kościoła.
Z kolei oświecenie, popularne w XVIII wieku, propagowało racjonalizm, równość, tolerancję i wolność jednostki. Było intelektualną rewolucją przeciwko absolutyzmowi, fanatyzmowi i przesądom.
Początki baroku
Zarówno barok, jak i późniejsze oświecenie, były reakcją na wojny religijne z XVI wieku, które wstrząsnęły Europą. Jednak podczas gdy barok szukał ucieczki w irracjonalizmie i mistycyzmie, oświecenie postawiło na rozum i naukę.
Okres baroku trwał w przybliżeniu od 1580 do 1750 roku. Jego echa słychać jednak w sztuce do dziś. To właśnie z tej epoki pochodzi wiele arcydzieł malarstwa, rzeźby i architektury.
Cechy charakterystyczne sztuki barokowej
Sztuka baroku odznaczała się bogactwem form, dynamiką i iluzjonizmem. Najważniejsze cechy stylu to między innymi:
- przepych i dekoracyjność
- dominacja linii krzywych
W architekturze sakralnej baroku ważną rolę odgrywały iluzjonistyczne efekty. Chodziło o stworzenie wrażenia, że wnętrze świątyni otwiera się ku niebu.
Malarstwo epoki obfitowało w pełne ruchu, dramatyczne sceny. Popularne były motywy religijne, mitologiczne i alegoryczne. Nierzadko płótna przedstawiały okazale ubrane postacie z wyższych sfer.
Rzeźba baroku
Równie charakterystyczna była rzeźba tego okresu, która poruszała wyobraźnię wiernych. Posągi emanowały ekspresją i ruchem, sprawiając wrażenie, jakby miały ożyć.
Wszystkie te elementy miały oddziaływać na zmysły i emoce widza. Barok był triumfem irracjonalizmu, tajemnicy i cudu. Stał w opozycji do wyidealizowanej sztuki renesansu.
Czytaj więcej:Kłoda: Słowo klucz w krzyżówkach
Porównanie światopoglądu epoki baroku i oświecenia
Choć zarówno barok, jak i późniejsze oświecenie było reakcją na wojny religijne XVI wieku, każdy z tych nurtów wybrał inną drogę. O ile barok koncentrował się na sferze uczuć, o tyle oświecenie szukało ratunku w rozumie.
| Barok | Oświecenie |
| Mistycyzm | Racjonalizm |
| Absolutyzm monarchii i Kościoła | Ograniczenie władzy monarszej |
W epoce oświecenia nastąpił odwrót od religii na rzecz bardziej racjonalnego i naukowego spojrzenia na świat. Zakwestionowano boskie pochodzenie władzy królewskiej. Coraz więcej myślicieli opowiadało się za rządami prawa.
Wartości propagowane w epoce oświecenia
Oświecenie głosiło hasła równości, tolerancji i wolności jednostki. Krytykowało fanatyzm religijny, absolutyzm władców i przesądy hamujące postęp.
Głównymi wartościami epoki stały się:
- Rozum - przeciwstawiany irracjonalizmowi baroku
- Nauka - traktowana jako najlepsze narzędzie poznania prawdy
Myśliciele oświecenia wierzyli, że dzięki rozwojowi nauk ścisłych i stosowaniu logicznego myślenia można będzie rozwiązać największe problemy ludzkości. Była to zupełnie nowa postawa w dotychczasowej historii.
Różnice w architekturze baroku i klasycyzmu
W XVIII wieku barok stopniowo ustępował miejsca bardziej powściągliwemu klasycyzmowi, który również należy traktować jako styl oświecenia.
Gdy barok eksponował przepych i zmysłowość, klasycyzm nawiązywał do surowych wzorów antycznych. Porzucił on fantazyjne formy na rzecz symetrii i prostych brył. We wnętrzach panowała jasność i przestrzeń.
Nowy styl oddawał ducha racjonalizmu tamtych czasów. Był próbą stworzenia "rozumnej" architektury, wolnej od bombastycznych ozdób.
Barok olśniewa, klasycyzm przekonuje - to zwięzłe porównanie dobrze oddaje kontrast między tymi stylami.
Między absolutyzmem a demokracją
Zmiana preferencji estetycznych była odzwierciedleniem głębszej przemiany światopoglądowej. Podczas gdy barok służył umocnieniu władzy monarszej, nowe prądy zapowiadały nadejście demokracji.
Odmienne style w malarstwie obu epok
Podobna ewolucja dokonała się w dziedzinie malarstwa. Obok dekoracyjnego i nasyconego dramatyzmem baroku pojawił się prosty, wyidealizowany klasycyzm.
Dzieła artystów pędzla Jacque-Louis Davida oddawały racjonalny duch epoki. Porzucały on fantastyczną ornamentykę na rzecz rzymskich tog, greckich kolumn i surowych pejzaży.
Jednocześnie widoczne było zainteresowanie malarzy ówczesnymi wydarzeniami politycznymi i postaciami życia publicznego. Sztuka coraz śmielej angażowała się po stronie rewolucyjnych haseł wolności.
Te przemiany zapoczątkowały nową erę w dziejach kontynentu - erę demokracji, postępu technicznego i świeckiej kultury masowej. Barok i oświecenie - mimo wielu różnic - stworzyły grunt pod te przełomowe zmiany.
Podsumowanie
Barok oświecenie to dwa przeciwstawne nurty w kulturze Europy. Choć wiele je dzieliło, wywarły one ogromny wpływ na sztukę, architekturę i światopogląd kontynentu.
Podczas gdy barok był pełen przepychu i emocji, oświecenie stawiało na racjonalizm, równość i postęp. Każda z epok zostawiła po sobie arcydzieła, które podziwiamy do dziś. Ich odmienne style i wartości ukształtowały nowożytną Europę.
Tagi
Udostępnij artykuł
