Dawniej o teściu mówiono w Polsce z pewną dozą nieufności i humoru. Choć dziś relacje między młodymi małżeństwami a ich teściami są zwykle poprawne, jeszcze kilkadziesiąt lat temu wzbudzały one wiele kontrowersji.
Kluczowe wnioski:- Dawniej teściowie często postrzegani byli jako wtrącający się i kłopotliwi.
- Istniało wiele porzekadeł i przysłów o trudnych teściach.
- Relacje z teściami regulował ścisły kodeks zachowań i form grzecznościowych.
- W kulturze teść był bohaterem wielu kawałów i anegdot.
- Obecnie nastawienie do teściów jest znacznie bardziej życzliwe i mniej stereotypowe.
Odniesienia do teścia w przeszłości
Dawniej w Polsce panowało przekonanie, że teść to osoba kłopotliwa i wtrącająca się w życie młodego małżeństwa. Stereotyp ten odzwierciedlały liczne przysłowia, powiedzenia i żarty na temat teściów.
Mówiono na przykład: "z teściem trzeba chleb jeść na miodzie", co oznaczało konieczność okazywania mu najwyższego szacunku i oddawania honorów. Inne powiedzenie głosiło: "teściowa jak swęd, do kości dopiecze". Ukazywało ono teściową jako irytującą, natrętną osobę.
Teść był też bohaterem wielu anegdot i kawałów podkreślających jego wady. Przedstawiano go jako skąpca, zrzędę, plotkarza czy osobę zbyt ciekawską. Często też pokazywano konflikty między nim a synową lub zięciem.
Przyczyny negatywnego postrzegania
Skąd bierze się ten negatywny stereotyp? Po części z obaw o majątek, który młodzi dostawali w posagu lub spadku po rodzicach. Teściowie chcieli mieć kontrolę nad tym majątkiem.
Rolę odgrywały też realne trudności i konflikty wynikające z różnic charakterów, przyzwyczajeń i poglądów na życie.
Tradycja nazywania teściów w Polsce
dawniej o teściu w języku polskim funkcjonowało wiele określeń. Niektóre były neutralne, inne żartobliwe lub lekceważące.
Do neutralnych należały na przykład: teść, teściowa, świekra, świekier. Te bardziej żartobliwe to między innymi: pierdoła, pierdzieła, pałkarz, badyla – na określenie teścia lub jadłowstrętowa – na określenie teściowej.
W niektórych regionach Polski zdrobnienia od słowa "teść" były formą grzecznościową, na przykład teścik, teściunia. W innych jednak używano ich, by podkreślić lekceważący stosunek do teściów.
Żartobliwe określenia w gwarach
W gwarach ludowych i regionalizmach pojawiało się też wiele innych, humorystycznych określeń na teściów. Na przykład na Podlasiu mówiono o nich: moja katorga lub mój krzyżyk ciężki.
Z kolei w Wielkopolsce teściową nazywano belką, co nawiązywało do przeszkadzania i "leżenia na głowie". Teścia zaś zwano krętaczem, podkreślając jego wadę wtrącania się wszędzie.
Niektóre regionalne określenia z czasem upowszechniły się w całym kraju, na przykład "pierdoła" czy "belka". Świadczy to o popularności kpiących przezwisk dla teściów.
Czytaj więcej:Gwara poznańska: Przewodnik po regionalnych słowach
Zwroty i formy grzecznościowe dawniej
Kontakty z teściami regulował dawniej ścisły ceremoniał. Dotyczył on zwłaszcza synowej, która musiała okazywać teściom ogromny szacunek.
Zwracano się do nich per "matko", "ojcze" lub używając zdrobnień, na przykład: "matulu", "tatulu". Podkreślało to dystans wiekowy oraz podporządkowanie synowej.
Bardzo ważne były także odpowiednie formy grzecznościowe. Synowa mówiąc o swoich teściach używała liczby mnogiej, na przykład: "jak się mają państwo teściowie?".
Taki ceremoniał miał chronić relacje rodzinne, ale też utrudniał budowanie bliższych więzi między młodymi a starszym pokoleniem.
| Dawne formy grzecznościowe wobec teściów | Współczesne odpowiedniki |
| matko, ojcze | mamo, tato |
| państwo teściowie | po imieniu lub na "ty" |
Teść jako postać w kulturze i sztuce dawniej
dawniej o teściu krążyło wiele opowieści, przysłów i kawałów, które z czasem zaczęły przenikać także do kultury.
W literaturze pojawiał się motyw konfliktu młodego małżeństwa z teściami lub wtrącającej się teściowej. Można go znaleźć na przykład w komedii Aleksandra Fredry "Zemsta".
Teść był też bohaterem fraszek, humoresek czy piosenek ludowych. Ukazywano w nich zazwyczaj kłótliwe i swarliwe relacje zięcia z teściem.
Nie brakowało także przedstawień teściów w sztukach teatralnych, a nawet filmach. Często pokazywano ich jako źródło problemów dla młodej pary lub jako postacie komiczne.
- W kulturze ludowej popularny był motyw konfliktu młodych małżonków z teściami.
- Teść pojawiał się jako postać komiczna lub negatywna w wielu dziełach.
Powszechne opinie na temat teściów kiedyś
Jak wynika z dawnych przysłów, opinii i przekazów kulturowych - stosunek do teściów był raczej negatywny. Uważano ich za:
- wtrącających się i kontrolujących życie młodych
- zbyt surowych krytyków małżonków swoich dzieci
- skąpców i sknerów
- osoby zrzędliwe i ponuraków
- źródło konfliktów i kłótni w rodzinie
Te negatywne stereotypy przez długi czas funkcjonowały w społecznej świadomości. Na szczęście dziś relacje młodych małżeństw z teściami układają się znacznie lepiej.
Podsumowanie
Dawniej w Polsce dawniej o teściu mówiono z przekąsem i lekceważeniem. Funkcjonował negatywny stereotyp teścia jako osoby kłótliwej, wtrącającej się w życie młodych i wywołującej konflikty.
Teść był też bohaterem wielu żartów i anegdot podkreślających jego wady. Często pojawiał się również jako postać komiczna w kulturze. Na szczęście obecnie relacje z teściami są znacznie lepsze i bardziej partnerskie niż dawniej.
Tagi
Udostępnij artykuł
