Dwudziestolecie międzywojenne to niezwykle ważny i burzliwy okres w historii Polski. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku polskie społeczeństwo i nowe władze stanęły przed ogromnymi wyzwaniami związanymi z odbudową państwowości, gospodarki i tożsamości narodowej. W niniejszej notatce przyjrzymy się najważniejszym wydarzeniom i procesom, które zachodziły na ziemiach polskich w latach 1918-1939. Poznamy osiągnięcia, ale też trudności i porażki tego burzliwego okresu, który przeszedł do historii jako II Rzeczpospolita. Zapraszam do lektury!
Kluczowe wnioski:- Dwudziestolecie międzywojenne było okresem odbudowy państwowości polskiej po 123 latach niewoli.
- Mimo trudności Polska odniosła w tym czasie wiele sukcesów gospodarczych i kulturalnych.
- Okres charakteryzował się niestabilnością polityczną i ostrymi konfliktami społecznymi.
- Polska prowadziła aktywną i zróżnicowaną politykę zagraniczną.
- Kryzys demokracji parlamentarnej w latach 30. doprowadził do wzmocnienia autorytaryzmu.
Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie
Po 123 latach niewoli Polska na powrót pojawiła się na mapie Europy. Stało się to możliwe dzięki zwycięstwu państw ententy nad państwami centralnymi w I wojnie światowej. 11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna przekazała władzę wojskowemu komitetowi pod przewodnictwem Józefa Piłsudskiego. Tego samego dnia Niemcy podpisały zawieszenie broni, co oznaczało koniec wojny. Dzień później, 12 listopada 1918 roku, Rada Regencyjna rozwiązała się, a Piłsudski objął stanowisko Tymczasowego Naczelnika Państwa. Był to symboliczny moment odzyskania przez Polskę niepodległości po latach zaborów.
Przed młodym państwem polskim stanęło wiele wyzwań. Trzeba było stworzyć struktury państwowe, organy władzy, sądownictwo, szkolnictwo. Ważnym zadaniem było zjednoczenie ziem z trzech zaborów i zintegrowanie społeczeństwa polskiego. W pierwszych latach niepodległości Polska musiała stawić też czoła zagrożeniom zewnętrznym. Toczyły się wojny z Rosją Radziecką, Ukrainą oraz powstania na terenach plebiscytowych. Udało się jednak obronić niepodległość i wywalczyć korzystne granice.
Ustrój polityczny II Rzeczypospolitej
W marcu 1921 roku uchwalono konstytucję, na mocy której Polska stała się demokratyczną republiką parlamentarną. Władzę sprawował prezydent i parlament - Sejm Ustawodawczy. Pierwszym prezydentem został Gabriel Narutowicz, zamordowany po kilku dniach urzędowania. Jego następcą był Stanisław Wojciechowski. Rządy parlamentarne okazały się jednak niestabilne z powodu rozdrobnienia sceny politycznej. Dopiero zamach majowy w 1926 roku umocnił pozycję władzy wykonawczej kosztem parlamentu.
Okres dwudziestolecia międzywojennego to czas odbudowy państwa polskiego, tworzenia jego granic i struktur. Mimo wielu trudności, udało się stworzyć podstawy suwerennej Rzeczypospolitej.
Sytuacja gospodarcza Polski międzywojennej
Sytuacja gospodarcza odrodzonego państwa polskiego była bardzo trudna. Ziemie polskie były zacofane pod względem uprzemysłowienia i infrastruktury. Dodatkowym utrudnieniem był brak ciągłości terytorialnej - poszczególne regiony różniły się poziomem rozwoju. Pierwsze lata niepodległości upłynęły pod znakiem odbudowy ze zniszczeń wojennych. Rozpoczęto proces scalania gospodarki polskiej i tworzenia wspólnego rynku wewnętrznego.
Reformy gospodarcze
W 1924 roku przeprowadzono reformę walutową, wprowadzając złotego jako wspólną walutę. Dokonano też ujednolicenia systemu podatkowego, ceł, przepisów gospodarczych. Ważnym osiągnięciem było utworzenie Głównego Urzędu Statystycznego, który gromadził dane o gospodarce. W okresie dwudziestolecia przeprowadzono szereg inwestycji w przemyśle ciężkim, budowie dróg, rozbudowie portów. Powstały nowe ośrodki przemysłowe, m.in. Centralny Okręg Przemysłowy.
Mimo trudności Polska osiągnęła sukcesy gospodarcze, stając się jednym z większych producentów węgla i wyrobów hutniczych w Europie. Rozwinął się eksport artykułów rolnych. Wskaźniki gospodarcze Polski należały do najwyższych w regionie.
Czytaj więcej:Funkcja impresywna: Definicja i przykłady
Rządy parlamentarne w dwudziestoleciu międzywojennym
Pierwsze lata niepodległej Polski cechowała niestabilność rządów i częste zmiany gabinetów. Do 1926 roku władzę sprawowały rządy koalicyjne zdominowane przez centrolewicowy Blok Ludowo-Narodowy i PSL „Piast”. Krótkotrwałe gabinety pogrążone były w konfliktach politycznych i trudnościach z budowaniem większości parlamentarnej.
Sytuację zmienił dopiero majowy zamach stanu 1926 roku, dokonany przez Józefa Piłsudskiego. Umacniał on pozycję prezydenta i władzy wykonawczej kosztem parlamentu. Rządy sprawowali politycy z obozu piłsudczykowskiego. W 1935 roku wprowadzono nową konstytucję, która wzmacniała uprawnienia prezydenta względem Sejmu.
Rządy parlamentarne w pierwszym dziesięcioleciu niepodległości okazały się mało efektywne z powodu słabości i rozdrobnienia ugrupowań politycznych. Brak stabilizacji politycznej utrudniał przeprowadzanie niezbędnych reform.
Dopiero umocnienie egzekutywy po zamachu majowym przyniosło koniec rządów koalicyjnych i wielopartyjnych. Wprowadzony autorytaryzm spotkał się jednak z opozycją części sił politycznych.
Oświata i kultura w niepodległej Polsce
Okres dwudziestolecia międzywojennego przyniósł ożywienie życia kulturalnego i rozwój polskiej nauki. Rozbudowie uległa sieć szkolnictwa powszechnego. Powstały nowe szkoły średnie i wyższe. W 1922 roku utworzono first Uniwersytet Poznański. Dwa lata później otwarto Katolicki Uniwersytet Lubelski. Rozwinął się polski przemysł filmowy, z siedzibami wytwórni w Warszawie i Łodzi. Dynamicznie rozwijało się życie literackie i artystyczne.
| 1919 | Utworzenie Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej |
| 1924 | Rozpoczęcie działalności Polskiego Radia |
Rząd prowadził aktywną politykę oświatową, kładąc nacisk na edukację młodzieży. Największe osiągnięcia miały miejsce w dziedzinie literatury z noblistką Gabrielą Zapolską i pisarzami Grupy Skamandrytów. Rozkwit przeżywały także nauki humanistyczne i matematyczne. Okres dwudziestolecia przeszedł do historii jako „złoty wiek” polskiej kultury.
Stosunki Polski z sąsiadami w okresie międzywojennym
Polityka zagraniczna odrodzonej Polski koncentrowała się na umacnianiu niepodległości i bezpieczeństwa państwa. Najważniejsze były stosunki z sąsiadującymi potęgami – Niemcami i ZSRR. Początkowo Polska zawarła sojusz z Francją, a w 1921 roku podpisała układ polsko-radziecki. Jednak szybko doszło do ochłodzenia relacji z Rosją Sowiecką. Duże znaczenie miał udział Polski w budowaniu systemu bezpieczeństwa w Europie – Lidze Narodów i Małej Entencie.
Najtrudniejsze okazały się stosunki z Niemcami, które dążyły do rewizji granicy na Górnym Śląsku i Pomorzu. W 1934 roku Polska zawarła pakt o nieagresji z Rzeszą Niemiecką, licząc na poprawę relacji. Jednak dojście Hitlera do władzy w Niemczech w 1933 roku diametralnie pogorszyło położenie geopolityczne Polski.
- Polska prowadziła aktywną politykę zagraniczną, nastawioną na wzmocnienie pozycji międzynarodowej i zagwarantowanie granic.
- Największym zagrożeniem dla Polski okazały się militaryzacja Niemiec i ekspansjonistyczna polityka Hitlera.
Kryzys demokracji parlamentarnej w latach 30. XX w.
Lata 30. XX wieku przyniosły kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce. Coraz większe wpływy zdobywały ugrupowania autorytarne - obóz sanacji z Józefem Piłsudskim na czele oraz radykalna, nacjonalistyczna prawica. Rozczarowanie niestabilnymi rządami koalicyjnymi skłaniało część społeczeństwa ku silnej władzy. W maju 1926 roku Piłsudski dokonał zamachu stanu, ograniczając rolę parlamentu. W latach 30. nasiliły się represje wobec opozycji politycznej.
Te niedemokratyczne tendencje pogłębiły się po śmierci Piłsudskiego w 1935 roku, gdy władzę przejęli radykalni działacze obozu sanacji. Ograniczono swobody obywatelskie i wolność prasy. W 1938 roku rozwiązano sejm i wprowadzono rządy dekretów. Wybory parlamentarne stały się fikcją. Choć Polska nadal pozostała państwem demokratycznym, nastąpił wyraźny kryzys demokracji parlamentarnej.
Okres dwudziestolecia zakończył się powrotem autorytaryzmu i osłabieniem fundamentów demokracji. Przyczyniło się to do politycznego kryzysu państwa polskiego u progu II wojny światowej.
Podsumowanie
Okres dwudziestolecia międzywojennego był niezwykle burzliwym, ale i przełomowym czasem w dziejach Polski. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku rozpoczął się żmudny proces odbudowy polskiej państwowości - tworzenia struktur państwowych, reform gospodarczych, kształtowania granic. Mimo wielu trudności Polska odniosła w tym czasie wiele spektakularnych sukcesów, zwłaszcza w dziedzinie kultury i nauki. Niestety, pod koniec lat 30. doszło do kryzysu demokracji i nasilenia tendencji autorytarnych. Niemniej dwudziestolecie międzywojenne na trwałe zapisało się w historii Polski jako okres budowania podstaw nowoczesnego państwa polskiego.
W niniejszej notatce przyjrzeliśmy się najważniejszym aspektom i procesom zachodzącym w Polsce w latach 1918-1939. Poznaliśmy zarówno chwalebne karty, jak i błędy oraz porażki tego burzliwego okresu. Mamy nadzieję, że lektura pozwoliła Czytelnikom lepiej zrozumieć tę fascynującą epokę polskiej historii.
Tagi
Udostępnij artykuł
