Co to dekadentyzm? To prąd kulturowy i artystyczny, który pojawił się pod koniec XIX wieku w Europie. Charakteryzował się pesymizmem, zniechęceniem do świata i próbą ucieczki od rzeczywistości w sztukę. Dekadenci odrzucali ówczesne normy moralne i społeczne, fascynowała ich brzydota, choroba i śmierć.
Kluczowe wnioski:- Dekadentyzm był reakcją na pozytywizm i wiązał się z kryzysem wartości.
- Głosili pesymistyczną filozofię, według której świat zmierza ku upadkowi.
- Cechował ich estetyzm, dążenie do tworzenia "sztuki dla sztuki".
- Propagowali indywidualizm, odejście od zbiorowości.
- Ich twórczość pełna była symboli, metafor, neologizmów.
Filozofia dekadentyzmu
Dekadentyzm był ruchem kulturalnym i artystycznym, który pojawił się pod koniec XIX wieku w Europie. Jego filozofia opierała się na pesymizmie, przekonaniu o nieuchronnym upadku cywilizacji zachodniej. Dekadenci uważali, że współczesny im świat chyli się ku ruinie pod wpływem rozwoju nauki i techniki.
Głosili więc swoisty kult dekadencji, schyłku, upadku, stąd nazwa ich ruchu. Według dekadentów ludzkość weszła w okres schyłkowy, podobnie jak Cesarstwo Rzymskie u kresu swej świetności. Stąd częste odwołania do symboliki zgnilizny, rozkładu i śmierci w ich twórczości.
Poglądy dekadentów
Dekadenci wyrazili rozczarowanie ówczesną cywilizacją przemysłową, odrzucali jej normy moralne i społeczne. Byli zwolennikami radykalnego indywidualizmu, przekonani o wyższości jednostki nad społeczeństwem. Fascynowała ich brzydota, choroba, cierpienie i śmierć jako nieodłączne aspekty ludzkiej egzystencji.
Częstym motywem w ich twórczości był wampir - istota wyniszczona, ale jednocześnie posiadająca moc wchłaniania energii życiowej innych. Ta postać stała się swego rodzaju uosobieniem filozofii dekadentów.
Początki ruchu dekadenckiego
Choć dekadentyzm jako zjawisko kulturowe narodził się w latach 80. XIX wieku, to jego źródeł można dopatrywać się już w romantyzmie i jego fascynacji irracjonalizmem, emocjami i wyobraźnią. Niektórzy badacze wskazują też na wpływ filozofii Schopenhauera i Nietzschego z ich koncepcją "woli mocy" i "nadczłowieka".
Bezpośrednią inspiracją dla dekadentów był jednak francuski pisarz Charles Baudelaire, zwłaszcza jego tom wierszy "Kwiaty zła" propagujący kult sztuki i piękna. To właśnie we Francji pod koniec XIX w. zaczął kształtować się dekadentyzm jako prąd artystyczny i światopogląd.
Nazwa ruchu została zaczerpnięta od tytułu zbioru nowel "Dekadenci" autorstwa Anatole'a Baju, opublikowanego w Paryżu w 1885 r. Utwór ten piętnował upadek moralny ówczesnego społeczeństwa.
Czytaj więcej:Kojaze: Znaczenie i kontekst użycia
Cechy charakterystyczne dekadentyzmu
Dekadentyzm łączył się z co to jest dekadentyzm - ruchem modernistycznym w sztuce przełomu XIX i XX w., który odrzucał tradycyjne formy i tematykę na rzecz nowatorskich rozwiązań formalnych. Dekadenci propagowali tzw. "sztukę dla sztuki", tworzoną wyłącznie w imię realizacji wizji artystycznej.
Ich twórczość była bardzo elitarna, przeznaczona dla wąskiego kręgu odbiorców. Pełna neologizmów, aluzji, symboli i metafor, wymagająca znacznej erudycji. Często posługiwali się techniką impresjonistyczną, skupiając się na oddaniu ulotnych wrażeń i nastrojów.
Język dekadentów był manieryczny, kwieciście metaforyczny, z zamiłowaniem do sztuczności i afektacji. Poruszali tematy uznawane za kontrowersyjne i szokujące, jak erotyka, okrucieństwo czy makabryczne aspekty śmierci.
Motywy i symbole
Ulubionymi motywami dekadentów były: zmierzch, jesień życia, starość, zgnilizna, choroba, obłęd, rozkład moralny. Do ich stałych symboli należały m.in. wampir, kwiaty (zwłaszcza egzotyczne i skłonne do szybkiego więdnięcia), księżyc, mgła, ruiny.
Pesymizm i zniechęcenie dekadentów
Dekadenci wykazywali skrajny pesymizm w ocenie ludzkości i cywilizacji, którą uważali za skazaną na zagładę. Głosili fatalistyczne przesłanie o nieuchronnym upadku wszystkich wartości, wiary, moralności i ładu społecznego. Człowiek ich zdaniem jest istotą słabą, zepsutą i skazaną na cierpienie.
Z tego pesymizmu wynikało poczucie znużenia i zniechęcenia do życia, charakterystyczne dla bohaterów utworów dekadenckich. Ucieczką od ponurej rzeczywistości była dla nich sztuka - oaza piękna pośród pustyni brzydoty i pospolitości świata.
Dekadenci wykazywali postawę skrajnego indywidualizmu, niechęć do życia społecznego i działalności publicznej, na rzecz zamknięcia się we własnym, prywatnym świecie przeżyć.
Estetyzm w twórczości dekadenckiej
Sztuka była dla dekadentów jedynym obszarem, który mógł zapewnić im ukojenie i dać schronienie przed brutalną rzeczywistością. Dlatego tak mocno podkreślali jej autonomiczność i samoistną wartość.
Hasło "sztuka dla sztuki" oznaczało, że dzieła powinny powstawać wyłącznie w imię realizacji artystycznej wizji, bez żadnych dodatkowych celów czy funkcji pozaestetycznych. Liczyła się przede wszystkim forma, innowacyjność i oryginalność przekazu.
Stąd eksperymenty dekadentów z językiem, neologizmy, synestezje, odwołania do symboliki irracjonalnej. Chcieli w ten sposób oddać swoją fascynację tym, co tajemnicze, nieuchwytne i intuicyjne.
Sztuka istnieje, aby zaspokajać tęsknoty duszy. (Théophile Gautier)
Wpływ dekadentyzmu na literaturę
Choć dekadentyzm jako nurt obecny był głównie w latach 1880-1914, to jego oddziaływanie na kulturę europejską było znacznie szersze i głębsze.
Ruch ten stanowił inspirację dla wielu pisarzy przełomu wieków, jak Oscar Wilde, Rainer Maria Rilke, Thomas Mann, Stefan George czy Hugo von Hofmannsthal. Jego wpływ dostrzec można nawet u modernistów XX w., np. T.S. Eliota.
Dekadentyzm swoim naciskiem na oryginalność i innowację artystyczną torował drogę do powstania awangardy. Był też jednym ze źródeł rodzącego się modernizmu w literaturze i sztuce.
Podsumowanie
Dekadentyzm był ruchem kulturowym i artystycznym pod koniec XIX wieku, wyrażającym rozczarowanie współczesną cywilizacją. Głosił pesymistyczną filozofię o nieuchronnym upadku świata, fascynowała go tematyka schyłku i zmierzchu. Dekadenci propagowali co to jest dekadentyzm - "sztukę dla sztuki", tworzoną jedynie w imię wizji artystycznej. Byli zwolennikami skrajnego indywidualizmu i elitaryzmu, ich twórczość miała charakter hermetyczny. Jako prąd kulturowy wywarł znaczny wpływ na modernizm i awangardę przełomu XIX i XX wieku.
Co to dekadentyzm - to nurt wyrażający rozczarowanie ówczesną cywilizacją, pesymizm światopoglądowy i estetyzm twórczości. Jego cechy to m.in. fascynacja motywami zmierzchu, choroby i śmierci, kwieciście metaforyczny język, dążenie do szokowania i epatowania. Stanowił inspirację dla wielu modernistów.
Tagi
Udostępnij artykuł
